Spor dünyasının mensupları tarafından sık sık kullanılan bir kelime var: Savaşmak.
Voleybolda da bu kelimenin kullanıldığını duyuyorum. Voleybolcularımız “Sonuna kadar savaşacağız” diyor mesela. Antrenörler, “Oyuncularım çok iyi savaştı” ve seyirciler de “Bravo, takım savaşmayı biliyor” gibi cümleler sarf ediyorlar. Elbette, hiç kimse “savaş” kelimesi ile, ele silah alıp meydan muharebesi yapmaktan bahsetmiyor. İnsanlar bu kelime ile gayret etmekten ve mücadele etmekten söz edip çabayı, azmi, kararlılığı ve iradeyi vurguluyorlar. Ama her seferinde bir “savaş” lafı çıkıyor ağızlardan…
“Ne var bunda? Ne denilmek istendiğini biliyoruz, anlıyoruz” diyebilirsiniz. Ancak kelimeler arasındaki nüanslar bize çok şey gösteriyor. Bunu örneklendirmek için savaşmak ve mücadele kelimelerini sözlük anlamlarıyla inceleyelim.
Kubbealtı Sözlüğü’nde savaşmak kelimesinin karşılığı olarak şunlar yazılmış:
(1) Birbiriyle silâhlı çarpışmaya girişmek, harbetmek, muhârebe etmek. (2) Mücadele etmek, uğraşmak.
Mücadele kelimesine baktığımızda ise şunları okuyoruz:
(1) Bir mesele üzerinde karşılıklı tartışma, uğraşma, didişme. (2) Bir şeyin üstesinden gelmek için yılmadan, bıkmadan uğraşma, çalışma, didinme. (3) Çatışma, vuruşma, savaş.
Bir kelime, asıl anlamının dışında çok fazla kullanılınca, o kelime ile kastettiğimiz esas mana adeta zamanla siliniyor. Yukarıdaki örnek üzerinden bakarsak, voleybolda aslında savaşmak kelimesinin ilk anlamı olarak ifade edilen içeriğe (harp, muharebe, çarpışma) değil, ikinci anlamı olarak yazılan içeriğe (mücadele, uğraşma) işaret ediyoruz. Ancak, tam olarak mücadele kelimesinin ikinci anlamı olarak belirtilen içeriğe referans vermekteyiz yani “yılmadan, bıkmadan uğraşma, çalışma”ya gönderme yapmaktayız. Fakat bu arada kullandığımız kelime, içinde direkt bir çatışma ve kavga çağrışımı taşıyan “savaş” olunca, sözü edilen eylemin ayırt edici yönü olan “yılmamak, bıkmamak” meselesi göz ardı edilmiş oluyor. Ve de anlam fakirleşiyor.
Sporda savaşı mı mücadeleyi mi esas aldığımızın cevabı, hepimiz için gayet açıktır diye düşünüyorum. O halde neyi kast ediyorsak onu söyleyelim; söylemek istediğimizi en doğru yansıtacak kelimeleri seçmek için biraz mesai harcamakta fayda var. Çünkü sonra o kelimeler, toplumsal değerleri çağdan çağa taşıyacaklar… İdealize ettiğimiz değerin savaş mı yoksa mücadele mi olduğu konusunda da toplumsal uzlaşı sağladığımız kanaatindeyim.
